406
İnsanlar ihtiyaçları olduğundan daha fazla bilgi ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu da, kişilerin olayları anlayıncaya kadar veya bilgileri takip edinceye kadar yatırımlarını ertelemesine neden olabilmektedir.
Eğer bir hisse senedinin fiyatı olumsuz bir haber karşısında ani düşüş göstermişse o senet, ya kalıcı bir biçimde değer yitirmiştir ya da verilen aşırı tepkiden nasibini almıştır. Böyle bir durumda yatırımcı, detaylı bir çalışma yaparak bu soruna cevap bulmalıdır. Gerçek anlamda bir yatırımcı, böyle durumlarda kelepir hisseleri satın almak için hazırlıklı olmalıdır (Zweig, 2011: 50).
Birey, kendinden önceki bireylerin davranışlarını gözlemler ve elde ettiği bilgiler ile hareket etmektedir. Ondan sonra gelen bireyler de daha önceki bireylerin davranışlarını izleyerek yada taklit ederek bir sürü davranışı yaratabilmektedirler. Aynı karar verme yöntemi ile yüz yüze gelen bireyler aynı bilgi seti ile benzer sonuçlara varabilmektedirler. Ortaya çıkan davanış bir yatırım şelalesi yaratabilmektedir. Şelale, bireylerin bilgiye sahip olduğunu varsaydığı diğer bireyleri taklit ederken, kendi bilgisini hiçe saydığı zaman ortaya çıkmaktadır (Günak, 2007: 46).
Bilgi şelalesinin nasıl başladığını şu örnekle açıklayabiliriz.
Diyelim ki, yan yana iki restoran açılıyor. Her potansiyel müşteri bu ikisi arasında bir seçim yapmak durumundadır. Olası müşteriler ön camdan içeri bakarak restoranların kaliteleri konusunda bir fikir edinebilir, ancak bu değerleme çok doğru olmayacaktır. İlk gelen müşteri o anda boş olan her iki restorana bakar ve gördüklerine dayanarak bir seçim yapar. İkinci gelen müşteri, ilk müşteriye bakarak bir düşünceye varabilir. Eğer ikinci müşteri de ilk müşterinin oturmakta olduğu restorana girerse, üçüncü gelen müşteri aynı yerde iki kişinin yemek yediğini görecektir. Sonuçta o akşam tüm olası müşteriler aynı restorana girebilirler, oysa bu restoran diğerinden daha kötü olabilir. Eğer tüm müşteriler bir araya gelip ilk izlenimlerini grup halinde tartışabilselerdi, hangi restoranın daha iyi olacağı konusunda bir karara varabilirlerdi. Ancak bu senaryoda, yatırımcılar birbirinin peşinden gitmekte ve bilgilerini birbirlerine aktarmamaktadırlar (Shiller, 2001: 192).
Bilgi çağlayanı etkisi birbirini izleyen birkaç aşamada gerçekleşmektedir. Örneğin (Ertan, 2007: 48-49):
1.aşama: Bir hisse senedinin fiyatı herhangi bir ekonomik olay ile açıklanamayacak bir şekilde yükselir veya düşer.
2.aşama: Bazı yatırımcılar diğer yatırımcıların kendilerinin sahip olmadıkları bir bilgiye sahip olduklarını, bu yükselişlerin veya düşüşlerin diğer yatırımcıların alış veya satışlarından kaynaklandığını düşünürler.
3.aşama: Bu düşüncelerini destekleyecek şekilde alış veya satış yaparlar. Bu davranış hisse senedi fiyatındaki yükselmenin veya düşmenin devam etmesine neden olur.
4.aşama: Bu yeni hareket o zamana kadar çağlayan etkisine kapılmamış olan bir bölüm yatırımcının dikkatini çeker. Bu yatırımcılar yükseliş veya düşüş trendinin devamlı olacağını düşünürler.
Son bölüm ise; çağlayan etkisine yeni yatırımcıların katılmasıyla fiyatların artması veya azalması bir süre daha devam eder.
Kaynak: Küden, M. (2014). “Davranışsal Finans Açısından Bireysel Yatırım Tercihlerinin Değerlendirilmesi”. İzmir: Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi